Atanazy Raczyński herbu Nałęcz (ur. 2 maja 1788 w Poznaniu, zm. 21 sierpnia 1874 w Berlinie) – polski ziemianin wielkopolski, młodszy brat Edwarda, I ordynat na Obrzycku.

W latach młodości studiował we Frankfurcie i Berlinie. W czasie wojen napoleońskich żołnierz armii napoleońskiej i Wielkiego Księstwa Warszawskiego (1806-1809). Później związany z dworem Hohenzollernów w Berlinie. Był, między innymi, długoletnim ambasadorem pruskim w Lizbonie i Madrycie oraz dziedzicznym członkiem pruskiej Izby Panów. Powodowało to wzrastającą (i odwzajemnioną) niechęć ze strony patriotycznie usposobionego starszego brata.

Atanazy Raczyński znany był przede wszystkim jako kolekcjoner i koneser malarstwa zachodnioeuropejskiego, autor licznych monografii teoretycznych poświęconych sztuce. W 1853 r. założył galerię, która miała zbiory, głównie sztuki hiszpańskiej. Atanazy planował umieszczenie swojej kolekcji w specjalnym skrzydle dobudowanym w latach 1829-1830 (według projektu Karla Friedricha Schinkla) do gmachu Biblioteki Raczyńskich w Poznaniu. Jednak narastające nieporozumienia z Edwardem (fundatorem Biblioteki Raczyńskich) spowodowały, że porzucił ten pomysł, a dzieła sztuki ze swej kolekcji eksponował przejściowo w Berlinie, następnie w swoich posiadłościach w Gaju Małym i Zawadzie. Obecnie zbiory Atanazego stanowią trzon kolekcji malarstwa obcego Muzeum Narodowego w Poznaniu. Niewykorzystaną galerię Schinkla przebudowano na hotel ("Hotel Drezdeński"), budynek zniszczono całkowicie podczas walk w 1945 r.

Był twórcą i pierwszym ordynatem Ordynacji Obrzyckiej od 1825 r., grupującej majątki Raczyńskich na północny zachód od Poznania, która aż do II wojny światowej pozostawała w rękach tzw. niemieckiej linii Raczyńskich. Oprócz tego, poprzez małżeństwo z Anną Radziwiłł wszedł w posiadanie dóbr na Podkarpaciu (Zawada).

Wydał przewodniki: "Sztuka portugalska" (wyd.1846 r.) oraz "Historia sztuki nowoczesnej Niemiec" (wyd. w Paryżu 1836)