Czesław Marchaj (ur. 9 lipca 1918 w Słomnikach - zm. 21 lipca 2015) – ekspert w dziedzinie aero- i hydrodynamiki oraz teorii żeglowania. Autor znanego podręcznika "Teoria żeglowania". Członek brytyjskiego Królewskiego Stowarzyszenia Architektów Okrętowych.

Pionier badań aerodynamiki ożaglowania w tunelach aerodynamicznych i naukowego podejścia, wzorowanego na aerodynamice lotniczej, do własności aerodynamicznych statków żaglowych. Polski zawodnik w klasie Finn w latach 50. i 60. Konsultant budowy jachtów startujących w regatach Pucharu Ameryki.

Okres przed II wojną światową

W młodości interesował się lotnictwem i szybownictwem. Jak wynika z jego wspomnień i relacji rodzinnych miał studiować w Państwowej Wyższej Szkole Budowy Maszyn i Elektrotechniki im. H. Wawelberga i S. Rotwanda w Warszawie. Jak sam twierdził, bezpośrednio przed wojną był pracownikiem Instytutu Aerodynamicznego Politechniki Warszawskiej.

1939-1945

Jeśli chodzi o lata 1939 - 1945, to Czesław Marchaj, w wywiadzie udzielonym Stowarzyszeniu na rzecz Tradycji i Kultury "Niklot" opowiadał, iż ukończył podchorążówkę ZWZ-AK, miał też wykonywać w Warszawie zadania wywiadowcze dla AK (obserwacja "volksdojczów" itp.). Zetknął się ze środowiskiem ruchu Zadruga został jej członkiem przyjmując imię "Władybor". Był też członkiem Stronnictwa Zrywu Narodowego i brał udział w kolportażu pisma "Zryw" - organu tej partii.

Okres powojenny

Po II wojnie światowej Czesław Marchaj - jak sam twierdził - miał zablokowany dostęp do instytucji i organizacji związanych z lotnictwem, ze względu na podejrzenia władz o nieprzychylność ustrojowi PRL. W swoich wspomnieniach napisał, że związał się wtedy z żeglarstwem jako najbliższą lotnictwu i aerodynamice dziedziną. W 1949 roku został aresztowany za próbę ucieczki do Szwecji, tj. nielegalnego przekroczenia granicy i przebywał w areszcie przez półtora roku, do czerwca 1951 roku. Orzeczoną dodatkowo karę grzywny obniżono w 1953 roku na mocy amnestii.

W 1953 roku, korzystając ze swej wiedzy w dziedzinie aerodynamiki, zmodyfikował (w ramach przepisów klasowych) jacht klasy Finn i wygrał na nim regaty-maraton na trasie Warszawa-Gdańsk pokonując krajową czołówkę zawodników. Poproszony o wyjaśnienie swojego niespodziewanego sukcesu, zaprezentował w zimie 1953/54 serię wykładów dla członków warszawskich klubów żeglarskich, zebranych i opublikowanych następnie w 1957 w formie książki: "Teoria żeglowania". Książkę tę Czesław Marchaj w dalszym okresie wielokrotnie przeredagowywał i rozbudował do serii opracowań z teorii budowy i użytkowania statków żaglowych, publikowanych regularnie w wielu językach.

Swoje dokonania potwierdził wygraną w 1956 roku międzynarodowych regat w klasie Finn w Sopocie. Był aktywnym zawodnikiem regatowym i działaczem Polskiego Związku Żeglarskiego, a od 1959 roku pełnił w Związku funkcję wiceprezesa ds. szkoleniowych. W latach 60. rozpoczął działalność na forum międzynarodowym. W roku 1960 wyjechał po raz pierwszy na Uniwersytet w Southampton, gdzie został zatrudniony i spędził 2,5 roku (od czerwca 1960 do stycznia 1963). Powrócił do Polski w 1963. W latach 1962 - 1969 był przedstawicielem Polskiego Związku Żeglarskiego w YIRU (obecnie: ISAF - International Sailing Federation). W 1969 został odwołany z tej funkcji, być może za krytyczne uwagi wobec polityki władz PRL. Od roku 1967 ponownie przebywał w Southampton i miał tam pozostać do roku 1970.

Działalność poza granicami Polski

W roku 1970 otrzymał w Anglii azyl polityczny. W 1976 roku skończył w Southampton studia filozoficzne. Rozpoczął też intensywną działalność naukową. Publikował szereg prac z teorii budowy i użytkowania statków żaglowych, był konsultantem przy budowie morskich jachtów regatowych (Lionheart, Puchar Ameryki 1980) oraz przy dochodzeniach w sprawie morskich katastrof żaglowców (tragedia regat Fastnet Race 1979). W 1998 roku otrzymał "Small Craft Group Medal" przyznawany przez Royal Institution of Naval Architects. W 2009 roku otrzymał srebrny medal Międzynarodowej Federacji Żeglarskiej (ISAF).

W swoich książkach Czesław Marchaj ściśle analizuje wiele zjawisk wcześniej znanych z żeglarskiego doświadczenia, ale nie opisanych poprzednio matematycznie, jak np. zjawisko dynamicznej niestabilności niektórych jachtów przy pełnych wiatrach, spowodowanych - jak Czesław Marchaj wykazał - zjawiskiem dynamicznej niestabilności. Prezentował także doświadczalne i teoretyczne (badania w tunelu i modelowanie matematyczne) weryfikacje (lub obalenia) faktów i mitów żeglarskich, jak np. mit o roli foka w powstawaniu efektu dyszy.