Franciszek Liszt (wymowa: List); ur. 22 października 1811, zm. 31 lipca 1886 – węgierski kompozytor i pianista, jedna z najwybitniejszych postaci romantyzmu w muzyce, wolnomularz.

Studiował grę na fortepianie u Carla Czernego oraz kompozycję u Antonia Salieriego w Wiedniu. Stworzył nowy gatunek muzyczny: poemat symfoniczny. W muzyce fortepianowej rozwinął fakturę i technikę pianistyczną, wyprzedzając impresjonistyczny styl Claude'a Debussy'ego i Maurice'a Ravela, ekspresjonizmAleksandra Skriabina, a także późnoromantyczny koncert fortepianowy Piotra Czajkowskiego i Sergiusza Rachmaninowa. Prócz niezwykłych osiągnięć jako pianista i dyrygent, nauczał ponad 400 uczniów, skomponował ponad 350 dzieł i napisał lub współpracował przy pisaniu przynajmniej 8 książek. Pozostawił pokaźny zbiór korespondencji, a także ponad 200 parafraz utworów innych kompozytorów na fortepian. Był jednym z inicjatorów użycia nowych dźwięków harmonicznych w XIX wieku, przede wszystkim skomplikowanych akordów. Badał nowe techniki muzyczne, zajmował się wariacjami tematycznymi.

Był również aktywnym propagatorem kultury polskiej, zaprzyjaźnionym m.in. z Fryderykiem Chopinem,Adamem Mickiewiczem, Juliuszem Słowackim, Julianem Ursynem Niemcewiczem, Henrykiem Wieniawskim,Juliuszem Kossakiem, Janem Ruckgaberem; uczył także Karola Tausiga, Juliusza Zarębskiego i Józefa Wieniawskiego. Był teściem i przyjacielem Ryszarda Wagnera. To Wagner namówił Liszta do skrócenia Symfonii Dantejskiej do dwóch części. Liszt został pochowany na cmentarzu w Bayreuth, niedaleko willi i miejsca spoczynku Wagnera.

Kalendarium

• 1811 – 22 października przychodzi na świat w Raiding (węg. Doborján) na pograniczu austriacko-węgierskim.
• 1820 – ma miejsce pierwszy publiczny występ małego Liszta. Później przeprowadza się do Wiednia.
• 1823 – paryskie konserwatorium odmawia przyjęcia młodego kompozytora
• 1824 – w Manchesterze odbywa się premiera jego pierwszej opery, Don Sanche
• 1826 – ojciec kompozytora umiera na tyfus; Liszt ogranicza swoje koncertowanie
• 1833 – spotyka się z Chopinem, dzięki któremu poznaje Marie d'Agoult
• 1835 – przeprowadza się do Szwajcarii; na świat przychodzi pierwsze z jego trojga dzieci
• 1837 – powraca do Wiednia; znowu zaczyna koncertować
• 1844 – koniec związku z Marie d'Agoult
• 1847 – poznaje księżną Karolinę Sayn-Wittgenstein, ur. Iwanowską
• 1848-59 – mieszka w Weimarze
• 1851-54 – powstaje ostateczna wersja Rapsodii węgierskich
• 1857 – koncert w Żagańskim Kościele Farnym na zaślubinach Marii de Castellane z Antonim Radziwiłłem
• 1862 – umiera córka kompozytora, Blandine
• 1865 – Liszt przyjmuje święcenia kapłańskie
• 1869 – początek ostatniego romansu z "kozacką hrabiną" Olgą Janiną
• 1886 – 31 lipca umiera na zapalenie płuc w Bayreuth w Niemczech

Wybrane dzieła

Orkiestrowe

• Symfonia faustowska
• Symfonia dantejska
• 13 poematów symfonicznych:
  • Co słychać w górach
  • Tasso
  • Preludia
  • Orfeusz
  • Prometeusz
  • Mazepa
  • Festklänge (Uroczyste brzmienia)
  • Héroïde funèbre
  • Hungaria
  • Hamlet
  • Die Hunnenschlacht (Bitwa Hunów)
  • Ideały
  • Od kołyski do grobu
• Walc Mefisto (Taniec w wiejskiej karczmie)
• Walc Mefisto II
• Szózat i Hymn - Fantazja

Fortepianowe

• I Koncert Es-dur
• II Koncert A-dur
• III Koncert Es-dur op. posth. (niedawno odkryty koncert, ukończony około 1839 roku)
• Fantazja węgierska
• Totentanz. Parafraza na temat "Dies irae"
• Années de pèlerinage (Lata pielgrzymstwa)
• Harmonie poetyckie i religijne
• 12 Etudes d’exécution transcendante (12 Etiud transcendentalnych):
  • 1. Preludio
  • 2. Bez tytułu (Molto Vivace)
  • 3. Paysage
  • 4. Mazeppa
  • 5. Feux-follets
  • 6. Vision
  • 7. Eroica
  • 8. Wilde Jagd
  • 9. Ricordanza
  • 10. Bez tytułu (Allegro Agitato)
  • 11. Harmonies du soir
  • 12. Chasse-Neige
• 6 Consolations
• 3 Marzenia miłosne
• 4 Walce Mefisto
• 19 Rapsodii węgierskich
• Rapsodia hiszpańska

Religijne

• Missa choralis
• Węgierska msza koronacyjna
• Requiem
• Oratoria:
  • Chrystus
  • Legenda o św. Elżbiecie
  • Legenda o św. Stanisławie (najbardziej znane jest interludium "Salve Polonia")
  • Legenda o św. Krzysztofie
• Transkrypcje fortepianowe:
  • Fantazja i Fuga g-moll Bacha
  • 9 symfonii Beethovena
  • Symfonia fantastyczna Berlioza
  • Harold w Italii Berlioza
  • Sześć pieśni polskich Chopina
  • La campanella Paganiniego
  • Uwertura Wilhelm Tell Rossiniego
  • 54 pieśni Schuberta
• Don Sanche