Halina Poświatowska z domu Myga (ur. 9 maja 1935 w Częstochowie, zm. 11 października 1967 w Warszawie) – polska poetka.

Dzieciństwo i młodość

Poetka urodziła się w Częstochowie jako Halina Myga, aczkolwiek ksiądz parafialny samowolnie wprowadził Helena zamiast Halina do księgi parafialnej chrztów i urodzin ponieważ w jego mniemaniu "Halina" nie stanowi dopuszczalnego rzymsko-katolickiego imienia dla kobiety. Ona sama formalnie dokonała zmiany imienia w 1961 r. Halina miała troje rodzeństwa: Małgorzatę, Elżbietę i Zbigniewa. Elżbieta umarła mając zaledwie trzy lata. Halina uczyła się w gimnazjum "Nauka i Praca", a po jego zamknięciu w żeńskim I Liceum Ogólnokształcącym im. Juliusza Słowackiego.

Największy wpływ na jej przyszłe życie i zdrowie odcisnęły 4 dni podczas wyzwolenia rodzinnego miasta. Zaczęło się ono 15 stycznia 1945 roku. Rodzice zdecydowali, że schronią się w piwnicy. Trzy dni Halina spędziła w tym zimnym i wilgotnym pomieszczeniu. Czwartego dnia Częstochowa była wolna ale Halina zachorowała, a choroba pozostawiła po sobie nieodwracalne skutki. Bakterie paciorkowca atakując organizm, spowodowały zapalenie stawów i w konsekwencji powstanie wady serca. Dokładniej: zmiany we wsierdziu - wadę zastawki dwudzielnej.

Życie w szpitalach, sanatoriach i akademikach

Z powodu ciężkiej wady serca większość swojego życia spędziła w szpitalach i sanatoriach, gdzie też poznała swojego przyszłego męża Adolfa Ryszarda Poświatowskiego (także ciężko chorego na serce), którego poślubiła w Częstochowie 30 kwietnia 1954. Po dwóch latach małżeństwa, w wieku 21 lat została wdową. W 1958 dzięki zbiórce środków wśród Polonii amerykańskiej Poświatowska przeszła skomplikowaną operację serca w Stanach Zjednoczonych. Zamiast wrócić bezpośrednio do Polski, Poświatowska samowolnie skutecznie podała o pełne stypendium z zapłatą czesnego na prestiżowym college'u dla bogatych dziewcząt, Smith College, ulokowanego w górzystym, zalesionym rejonie Berkshires w Northampton, pomimo braku jakiegokolwiek szkolenia w języku angielskim. Poetka niemniej ukończyła studia tamże, w trzy lata, zamiast normalnie czterech. Pomimo otrzymania oferty matrykulacji z pełnym stypendium na studia doktoranckie na Katedrze Filozofii Stanford University w Kalifornii opodal San Francisco, Poświatowska, stęsknona za rodziną, powróciła do kraju. Po powrocie zamieszkała w Krakowie. Zdała na IV rok filozofii na Uniwersytecie Jagiellońskim i wprowadziła się do słynnego Domu Literatów na ul. Krupniczej. Z Krakowem związane są ostatnie lata jej życia.

Śmierć

W 1967 stan jej zdrowia był bardzo zły, dlatego podjęto decyzję o kolejnej operacji serca, tym razem w Warszawie, po której osiem dni później, 11 października, zmarła.

Grób Haliny Poświatowskiej i jej męża Adolfa znajduje się na cmentarzu św. Rocha w Częstochowie.

Upamiętnienie

9 maja 2007 w jej rodzinnym domu w Częstochowie przy ul. Jasnogórskiej 23 otwarto Dom Poezji – Muzeum Haliny Poświatowskiej (część Muzeum Częstochowskiego), gdzie zgromadzono m.in. rodzinne pamiątki. Także w Częstochowie, w Szkole Podstawowej nr 8, istnieje izba pamięci poetki z jej pomnikiem wykonanym w naturalnych rozmiarach z żywicy przez częstochowskiego rzeźbiarza Szymona Wypycha. W roku 2007 odsłonięto w Częstochowie Ławeczkę Haliny Poświatowskiej.

Poezja

Lata 50. i 60. XX wieku

Należy do pokolenia „Współczesności”. Zadebiutowała w 1956 publikując swoje wiersze w „Gazecie Częstochowskiej”. Za jej odkrywcę uważa się krytyka literackiego i poetę Tadeusza Gierymskiego, który – jak sam napisał w artykule „Pożegnania poetki” w tejże gazecie w 1967 roku – zrobił to z litości, nie oceniając jej poezji bardzo wysoko.

Jej pierwszy zbiór poezji Hymn bałwochwalczy pojawił się rok później i zebrał przychylne opinie krytyków i poetów. Następne wiersze zebrane zostały w trzech kolejnych tomikach poezji: Dzień dzisiejszy (1963), Oda do rąk (1966) i Jeszcze jedno wspomnienie (1968, pośmiertnie).

Po zmarłej poetce

Po jej śmierci odnaleziono wiele niepublikowanych liryków, opowiadanie, bajkę dla dzieci, dramaty, listy – zebrane w „Dziełach” (Wydawnictwo Literackie, 1997). Na krótko przed śmiercią, w 1967 roku, Wydawnictwo Literackie opublikowało jej autobiograficzną powieść Opowieść dla przyjaciela.

Tadeusz Baird skomponował 1968 do jej tekstów pięć pieśni na mezzosopran i orkiestrę kameralną.

Głównymi motywami jej twórczości poetyckiej były przeplatające się wzajemnie miłość i śmierć. Świadoma swej kruchości Poświatowska dawała wielokrotnie wyrazy sprzeciwu wobec nieugiętego losu. Ubolewała nad niedoskonałością ludzkiego ciała, ale i umiała wykorzystać każdy moment przemijającego życia. W swych utworach nie pomijała także swojej kobiecości, pisała o sobie i innych kobietach, kobietach-bohaterkach. Wszystko to osadzone było w głębokich przemyśleniach filozoficznych. Poezja Haliny Poświatowskiej stanowi studium natury ludzkiej, kobiety pragnącej miłości i kobiety świadomej swej śmierci.

Od 1974 w Częstochowie odbywa się Ogólnopolski Konkurs Poetycki im. Haliny Poświatowskiej.

Rehabilitacja krytyczna i feministyczna

Długo po śmierci Poświatowskiej, jej poezja została potraktowana wiarygodniej, przychylniej przez naukowców i biografów, niż przez śmietankę literacką za jej życia, W wyszczególnieniu, jej poezja została gruntownie zrehabilitowana jako stricte intelektualna, analityczna, nowatorska oraz celująca technicznie, pomimo nagminnego fetyszowania się jej krótszymi lirykami przez polskie dziewczęta i kobiety ("otoczona jest nimbem sentymentalizmu", podkreśla biografka Kalina Błażejowska).

W XXI wieku Grażyna Borkowska (Nierozważna i nieromantyczna. O Halinie Poświatowskiej, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 204 ss., oprawa miękka, 2001) oraz Kalina Błażejowska (Uparte serce. Biografia Haliny Poświatowskiej., Kraków: Znak, 338 ss., oprawa twarda, 2014) wydały wpływowe (oraz wielorako nagradzane) monografie literackie w temacie dekonstrukcji elementów jej poezji czy niecenzuralnych historii z jej życia.

Przekłady na języki obce (zbiory wybrane ad hoc przez tłumaczy)

• Ej zendegi tarkam koni mimiram. Gozine-je asz’ar / Życie, umrę jeśli odejdziesz. Wybór wierszy, przekład na język perski Alireza Doulatszahi, Ivonna Nowicka, Baal Publications, Teheran-Iran 2010, (Seria: Studia polskie – III. Poezja polska – II)
• Mais uma lembrança / Jeszcze jedno wspomnienie, Magdalena Nowinska (Trans.), „Revista Literária em Tradução”, nº 1 (set/2010), Fpolis/Brasil.
• Умея само да обичам / Umiem tylko kochać, wiersze wybrane, przekład na język bułgarski Łyczezar Seliaszki, wyd. Faber.
• Immer wenn ich leben will / Zawsze, gdy pragnę żyć, przekład Monika Cagliesi-Zenkteler, Piper Verlag, München 2002.
• Erzählung für einen Freund / Opowieść dla przyjaciela, przekład Monika Cagliesi-Zenkteler, Piper Verlag, München 2002.
• Розповідь для друга / Opowieść dla przyjaciela, przekład Włodzimierz Harmatiuk, Iwano-Frankiwsk 2012.
• Знайомий з Котора / Znajomy z Kotoru (zbiór opowiadań: Znajomy z Kotoru, Niebieski ptak, Notatnik amerykański), przekład Włodzimierz Harmatiuk, Ternopil 2015.