Jerzy Oskar Stuhr – polski aktor teatralny, dubbingowy i filmowy, reżyser, filolog i pisarz, profesor sztuk teatralnych.

Uznawany za jednego z najwybitniejszych i najpopularniejszych polskich aktorów.

W swoich filmach i rolach aktorskich często prezentował losy polskiego inteligenta. Laureat Polskiej Nagrody Filmowej za rolę drugoplanową w filmie Persona non grata (2005) i nagrody specjalnej za osiągnięcia życia (2018). W latach 1990–1996 oraz 2002–2008 rektor PWST w Krakowie.

Życiorys

Rodzina i edukacja

Urodził się 18 kwietnia 1947 w Krakowie jako jedyne dziecko Tadeusza Stuhra i jego żony Marii z domu Chorąży, którzy pobrali się 6 czerwca 1946. Jego matka była księgową w Miejskim Handlu Detalicznym oraz w teatrze Banialuka w Bielsku-Białej, a ojciec – prokuratorem.

Pochodził z rodziny od pokoleń związanej z Krakowem, a pierwsi jej przedstawiciele – Anna z Thillów oraz Leopold Stuhrowie – przybyli do miasta z powiatu Mistelbach w Dolnej Austrii w 1879. Pradziadek aktora, Leopold Stuhr, należał do zamożnego mieszczaństwa; osiadłszy w Krakowie, kupił kamienicę przy Rynku Podgórskim i założył restaurację.

Dziadkiem aktora był Oskar Stuhr, adwokat i działacz Stronnictwa Narodowego. Określał się jako „Mitteleuropejczyk”.

Gdy miał sześć lat, przeniósł się z rodzicami do Katowic, później do Cieszyna, aż w końcu osiedlili się w Bielsku-Białej, gdzie ukończył naukę w III Liceum Ogólnokształcącym im. Stefana Żeromskiego.

Jako nastolatek był prześladowany w szkole przez rówieśników ze względu na swoje niemieckobrzmiące nazwisko. W okresie licealnym zaczął występować na scenie jako aktor i udzielał się w szkolnych kółkach teatralnych. Pracował także jako bileter i organizator widowni w Teatrze Banialuka w Bielsku-Białej.

Ukończył polonistykę na Uniwersytecie Jagiellońskim i Wydział Aktorski Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej w Krakowie. Podczas studiów udzielał się aktorsko w Kole Naukowym Studentów oraz pracował jako wodzirej w Estradzie Krakowskiej.

W 1994 uzyskał tytuł profesora sztuk teatralnych. Był członkiem Centralnej Komisji do Spraw Stopni i Tytułów.

W 2007 otrzymał tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach.

***

Odznaczenia i nagrody

Ordery i odznaczenia

• 2011 – Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski „za wybitne zasługi dla kultury polskiej, za osiągnięcia w twórczości artystycznej oraz działalności pedagogicznej”
• 1997 – Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski „w uznaniu wybitnych zasług dla kultury narodowej”
• 1979 – Złoty Krzyż Zasługi
• 2005 – Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”
• 2012 – Odznaka „Honoris Gratia”
• 2000 – Krzyż Kawalerski Orderu Zasługi Republiki Włoskiej
• 2014 – Order Uśmiechu oraz członek Międzynarodowej Kapituły Orderu Uśmiechu (2016).
• 2007 – Laur Krakowa XXI wieku
• 1995 – Nagroda Miasta Krakowa

Inne nagrody i wyróżnienia

• 1979 – Brązowe Lwy Gdańskie 6. Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych dla najlepszego aktora
• 1987 – Brązowe Lwy Gdańskie 12. Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych za najlepszą rolę drugoplanową
• 1988 – Nagroda Sekcji Krytyków Teatralnych Polskiego Ośrodka Międzynarodowego Instytutu Teatralnego przyznana w ramach nagrody im. Stanisława Ignacego Witkiewicza za popularyzację polskiej kultury teatralnej za granicą.
• 1994 – Nagroda Specjalna Jury 19. Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych za film Spis cudzołożnic
• 1997 – Złote Lwy 22. Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych za film Historie miłosne
• 1997 – Paszport „Polityki”
• 1999 – Nagroda Specjalna Jury 24. Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych za film Tydzień z życia mężczyzny
• 2005 – Orzeł – nagroda za najlepszą drugoplanową rolę męską za film Persona non grata
• 2007 – Nagroda za najlepszy scenariusz 32. Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych za film Korowód
• 9 listopada 2007 został doktorem honoris causa Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, gdzie też był wykładowcą.
• 12 listopada 2008 otrzymał Złotą Kaczkę, zostając wybranym najlepszym aktorem komediowym stulecia.
• Za książkę Stuhrowie. Historie rodzinne, wydaną przez Wydawnictwo Literackie otrzymał przyznawaną przez Śródmiejski Ośrodek Kultury w Krakowie Nagrodę Krakowska Książka Miesiąca.
• 19 maja 2012 – Wielka Nagroda Festiwalu „Dwa Teatry – Sopot 2012” za wybitne kreacje aktorskie w Teatrze Polskiego Radia i Teatrze Telewizji (razem z Anną Seniuk).
• 12 listopada 2012 – Złote Berło, nagroda Fundacji Kultury Polskiej za „wspaniałe dzieła teatralne i filmowe, przejmujące i porywające kreacje aktorskie oraz refleksyjną i niebanalną memuarystykę”.
• 2012 – Perła Honorowa Polskiej Gospodarki w kategorii kultura
• 2014 – Kamień Optymizmu oraz tytuł Aktora NieZwykłego na Festiwalu Filmów-Spotkań NieZwykłych w Sandomierzu
• 20 września 2014 – Nagroda Specjalna Jury 39. Festiwalu Filmowego w Gdyni za film Obywatel
• 24 sierpnia 2017 – Mocny Solanin na 9. Solanin Film Festiwal 2017 za „walkę o przyzwoitość, szlachetność i dobro zarówno na scenie, jak i w codziennym życiu.”
• 9 marca 2018 – Orzeł 2018 za osiągnięcia życia.

Role teatralne

• Kontrabasista w Kontrabasiście Patricka Süskinda
• Sekretarz w Życiorysie Krzysztofa Kieślowskiego
• Belzebub w Dziadach Adama Mickiewicza
• Piotr Stiepanowicz Wierchowieński w Biesach Fiodora Dostojewskiego
• Piotr Wysocki w Nocy listopadowej Stanisława Wyspiańskiego
• AA w Emigrantach Sławomira Mrożka
• Horodniczy w Rewizorze Nikołaja Gogola
• Porfiry Pietrowicz w Zbrodni i karze Fiodora Dostojewskiego
• Król Ryszard w Ryszardzie III Williama Shakespeare’a w Teatrze Ludowym w Krakowie
• Volpone w Volpone albo lis Bena Jonsona w Teatrze Telewizji
• Radost w Ślubach panieńskich Aleksandra Fredry w Teatrze Telewizji