John Davison Rockefeller (ur. 8 lipca 1839 w Richford w stanie Nowy Jork, zm. 23 maja 1937 w Ormond Beach w stanie Floryda) – amerykański przedsiębiorca, filantrop i fundator Uniwersytetu Chicagowskiego.

Obecnie uważany za najbogatszego człowieka w historii, który w ciągu całego swojego życia zgromadził majątek o wartości 660 mld dolarów (według przelicznika z 2007). Jego majątek odziedziczył jedyny syn John D. Rockefeller Jr., a następnie wnuki: John D. Rockefeller 3rd., Nelson, Laurance, Winthrop, David i ich najstarsza siostra Abby.

W 1870 John D. Rockefeller, William Rockefeller, Henry Flagler, Jabez A. Bostwick, chemik Samuel Andrews oraz nieoficjalnie Stephen V. Harkness założyli spółkę naftową w Cleveland, Ohio znaną jako Standard Oil Company.

Charakterystyczną polityką przedsiębiorstwa była koncentracja pionowa, umożliwiająca obniżanie kosztów przerobu ropy poprzez skupowanie jej wprost od producentów, tworzenie własnych magazynów i wykupowanie węzłów przesyłowych (koleje, rurociągi). J. D. Rockefeller starał się doskonalić każdy aspekt prowadzonej działalności. Czasem dołączał do brygady robotników, dla lepszego zrozumienia ich pracy. Znana jest historia, gdy Rockefeller prowadził inspekcję w jednym z zakładów, gdzie rozlewano naftę do blaszanych kanistrów. Od jednego z pracowników dowiedział się, że do zalutowania kanistra używa się 40 kropel cyny. Kazał więc spróbować z 38 kroplami – pojawiały się wycieki. W tej sytuacji zdecydował o użyciu 39 kropel cyny – okazało się, że tyle wystarczyło. Od tej pory owe 39 kropel stało się normą w zakładach Standard Oil. Sam pomysłodawca zagadnięty po latach stwierdzał z uśmiechem: Zaoszczędziliśmy fortunę, naprawdę fortunę.

Rockefeller płacił swoim pracownikom więcej niż konkurencja oraz nagradzał pomysły ulepszające prowadzenie przedsiębiorstwa, przez co firma nie doświadczała fali strajków powszechnych w owym czasie. W Standard Oil prowadzono bardzo oszczędne wykorzystanie surowców, wszelkie odpady, w tym również benzynę, restrykcyjnie wykorzystywano. Kiedy inne przedsiębiorstwa wypuszczały benzynę do rzek jako niepotrzebny odpad, w Standard Oil wykorzystywano ją do napędzania maszyn. Działania te pozwoliły obniżyć koszt rafinacji galonu ropy z 3 centów (ówczesnych) w 1869 do 0,3–0,5 centa w 1885. W tym samym czasie ceny nafty spadły z ponad 30 centów do 8 centów. Dzięki umowie z koleją na przewóz ropy i uzyskaniu opustów do 70% wartości ceny przewozu możliwe było obniżanie cen rynkowych.

Wraz ze wzrostem fortuny działalność charytatywna Rockefellera przybrała formę zinstytucjonalizowaną. W 1892 wspomógł nowo założony Uniwersytet Chicagowski kwotą ówczesnych 600 000 dolarów. Korzystając z porad Fredericka Taylora Gatesa, powołał do życia Instytut Badań Medycznych oraz Komisję Edukacji Powszechnej (General Education Board), która otworzyła serie szkół w najbiedniejszych dzielnicach. W 1913 utworzył Fundację Rockefellera na której cele statutowe przeznaczył 250 milionów dolarów. W 1918 utworzył Fundację im. Pamięci Laury Spelman, której celem było wspieranie badań społecznych. Całość kwoty jaką przeznaczył na działalność charytatywną szacuje się na ponad 500 milionów dolarów.

W szczytowym okresie swojej działalności przypadającym na lata 1880–1890 przedsiębiorstwo Rockefellera przerabiało powyżej 90% światowego wydobycia ropy naftowej. W tym czasie przedsiębiorstwo zatrudniało ponad 100 000 pracowników. Opinia publiczna zarzucała spółce działania mające na celu utworzenie monopolu. W 1882 Standard Oil Co. zostało przekształcone w Standard Oil Trust z siedzibą w New Jersey, zrzeszający pod wspólnym kierownictwem szereg korporacji wchodzących w skład dawnego Standard Oil Company.

W 1890 Kongres przyjął ustawę antytrustową, nakładającą sankcje na działania monopolistyczne. W 1911, na mocy wyroku Sądu Najwyższego w sprawie demonopolizacji przetwarzania ropy naftowej, Standard Oil Trust został podzielony na trzydzieści cztery niezależne przedsiębiorstwa. Obecnie istniejące to Chevron i ExxonMobil.

John D. Rockefeller zmarł w wieku 97 lat w swoim domu w Ormond Beach i został pochowany na cmentarzu Lake View w Cleveland.

Początki

Był drugim dzieckiem z szóstki dzieci i najstarszym z synów Williama Avery Rockefellera (ur. 1810, zm. 1906) i Elizy Davison (ur. 1813, zm. 1889). W Richford oprócz niego urodziło się jeszcze pięcioro dzieci,

• Lucy (1838–1878),
• William (1841–1922),
• Mary (1843–1925), bliźniaczki Franklin (Frank) (1845–1917) oraz Frances (1845–1847).

Jego ojciec podawał się za lekarza cudotwórcę sprzedającego mikstury lecznicze własnej roboty. Wykonywał także zawód drwala William Rockefeller był postrzegany jako immoralista, który preferował włóczęgowski styl życia. Matka Johna D. Rockefellera, Eliza, gospodyni i pobożna baptystka starała się prowadzić dom z miłością i porządkiem, w czasie gdy William ciągle wyruszał w świat w celu prowadzenia swojego podwójnego życia. Oszczędna z natury i konieczności uczyła swojego syna tego samego, powtarzając mu przysłowie, „willful waste makes woeful want”, co oznacza, że dobre wykorzystanie wszystkich posiadanych zasobów i ich niemarnowanie przysparza każdemu człowiekowi bogactwa i pomyślności.

W wieku 12 lat zaoszczędził swoje pierwsze 50 dolarów, dzięki wykonywaniu drobnych prac dla swoich sąsiadów oraz własnoręcznej hodowli indyków dla swojej mamy. Za jej namową owe 50 dolarów pożyczył jednemu farmerowi z sąsiedztwa na 7%. Po roku dług został spłacony z odsetkami. Wywarło to ogromne wrażenie na młodym Rockefellerze. Od tej chwili postanowił, że pieniądze będą same na niego pracowały. W 1904 tak określił to wydarzenie: Wrażenie, jakie wywarło na mnie to zdarzenie, przekonało mnie, że dobrą rzeczą jest pozwolić, aby to pieniądze służyły mojej osobie, niż żebym ja był ich niewolnikiem. Był to efekt rad jakie dostawał od ojca, który często powtarzał maksymę „trade dishes for platters”, w dosłownym tłumaczeniu „przehandluj dania na talerze”, a więc po prostu „bądź ambitny”. „Big Bill” wyznał kiedyś, że przy każdej nadarzającej się okazji starał się też wprowadzać w błąd synów, aby uczynić ich umysły bardziej przenikliwymi.

Jako nastolatek często zmieniał miejsca zamieszkania. Kiedy był mały, jego rodzina przeniosła się z Richford do miasteczka Moravia. W 1851 rodzina Rockefellerów kolejny raz zmieniła miejsce zamieszkania, osiedlając się w Owego w stanie Nowy Jork. Tam przyszły miliarder uczęszczał do Owego Academy od 1852. Następnie w 1853 zamieszkał w Strongsville na przedmieściach Cleveland, gdzie ukończył tamtejszą Cleveland’s Central High School. Po ukończeniu miejscowego liceum w wieku 16 lat, wiosną 1855 zapisał się na 10-tygodniowy kurs księgowości w Folsom’s Commercial College. Tam też poznał swoją przyszłą żonę Laurę Spelman, córkę kupca z Akron, Ohio. Wzięli ślub w 1864, kiedy Rockefeller skończył 25 lat.

Pomimo ciągłych absencji ojca i przeprowadzek młody John był ułożony, poważny i pracowity. Jego rówieśnicy opisywali go jako powściągliwego, religijnego, metodycznego i dyskretnego. Był znakomitym rozmówcą i umiał wyrażać się precyzyjnie. Był zakochany w muzyce i myślał o karierze w tej dziedzinie. Wcześnie objawił się także jego talent do liczb i szczegółowych kalkulacji[