Józef Szajna (ur. 13 marca 1922 w Rzeszowie, zm. 24 czerwca 2008 w Warszawie) – malarz, scenograf, reżyser, profesor Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. W czasie II wojny światowej więzień niemieckich obozów KL Auschwitz i Buchenwaldu.

Życiorys

Urodził się w spolonizowanej od kilku stuleci rodzinie włoskiego lub niemieckiego pochodzenia, jako jeden z trzech synów kolejowego maszynisty Juliana Szajny i jego żony Karoliny z Pieniążków.

W okresie okupacji niemieckiej był uczestnikiem ruchu oporu, działając w Związku Walki Zbrojnej. Aresztowany trafił do obozu koncentracyjnego KL Auschwitz, a później do Buchenwaldu, był więźniem Karnej Kompanii. Przeżycia obozowe znalazły swe odbicie w twórczości. Jego twórczość to technika malarska, połączona z asamblażem i kolażem, której treścią jest zagłada, zniszczenie, przemijanie.

Studiował w krakowskiej ASP, dyplom z grafiki otrzymując w 1952 roku, zaś dyplom ze scenografii w 1953 roku. W latach 1955-1966 był współzałożycielem, dyrektorem, dyrektorem artystycznym Teatru Ludowego w Krakowie, gdzie jego twórczość plastyczna w wyraźny sposób wpływała na kształt przedstawień (m.in. Rewizor M. Gogola, Księżniczka Turandot C. Gozziego, Myszy i ludzie wg J. Steinbecka, Dziady A. Mickiewicza). W roku 1972 roku założył Warszawskie Centrum Sztuki „Studio”. Opracował scenografię i reżyserował wiele przedstawień teatralnych w kraju i zagranicą. Jego prace były i są wystawiane w wielu miastach Polski i na licznych wystawach światowych. Współpracował z teatrami w Anglii, Holandii, Niemczech, Izraelu, Egipcie, Turcji, Portugalii i Hiszpanii.

Był członkiem międzynarodowych stowarzyszeń artystów, członkiem włoskiej Akademii Sztuki i Pracy, przewodniczącym Stowarzyszenia Kultury Europejskiej, honorowym członkiem Association Internationale des Arts Plastiques, oraz członkiem Międzynarodowej Rady Oświęcimskiej. W 50 rocznicę wyzwolenia Auschwitz koordynował pracami nad wystawą stanowiącą hołd dla ofiar nazizmu. W latach 1988-1990 członek Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa.

Zmarł 24 czerwca 2008 roku w Warszawie. Został pochowany 30 czerwca na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie.

Odznaczenia i nagrody

Otrzymał liczne medale i nagrody, m.in. Nagrodę miasta Krakowa i Warszawy, nagrodę "Foundation of A. Jurzykowski" (Fundacja Jurzykowskiego) w Nowym Jorku.

Był uhonorowany m.in. Krzyżem Komandorskim, Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą i 13 marca 1997 postanowieniem prezydenta Aleksandra Kwaśniewskiego "w uznaniu doniosłych zasług dla kultury oraz za wybitne osiągnięcia w twórczości artystycznej" Krzyżem Wielkim (1997) Orderu Odrodzenia Polski oraz Krzyżem Oświęcimskim. W 2005 został odznaczony przez ministra kultury Waldemara Dąbrowskiego Złotym Medalem Zasłużony Kulturze Gloria Artis. Honorowy obywatel Opola. W 1976 roku otrzymał dyplom ministra spraw zagranicznych Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej Stefana Olszowskiego.

Pośmiertnie 6 lipca 2008 odsłonięto odcisk jego dłoni w brązie na Bursztynowej Promenadzie Gwiazd w Gdańsku.