Vangelis (gr. Βαγγέλης), właśc. Ewangelos Odiseas Papatanasiu (gr. Ευάγγελος Οδυσσέας Παπαθανασίου; ur. 29 marca 1943 w Agrii koło Wolos, zm. 17 maja 2022 we Francji) – grecki twórca muzyki elektronicznej i muzyki filmowej. Charakterystyczną cechą muzyki artysty jest bogate brzmienie instrumentów elektronicznych.

Życiorys

Okres młodzieńczy

Vangelis urodził się 29 marca 1943 roku w Agrii koło Wolos, w Grecji. Edukację muzyczną rozpoczął w wieku 4 lat, a już w wieku 6 lat miał swój pierwszy publiczny występ, na którym prezentował własne kompozycje. Vangelis był w dużej części samoukiem – odmawiał pobierania lekcji gry na pianinie, a w ciągu swojej kariery nie zdobył formalnej wiedzy na temat notacji muzycznej. Uczył się muzyki poważnej, malarstwa i reżyserii filmowej na Akademii Sztuk Pięknych w Atenach.

We wczesnych latach sześćdziesiątych założył grupę Forminx, która stała się w Grecji bardzo popularna. W 1968 roku pod wpływem zamieszek studenckich w Grecji przeniósł się do Paryża, gdzie założył wraz z Demisem Roussosem i Loukasem Siderasem zespół Aphrodite’s Child (Dziecko Afrodyty). Grupa została rozwiązana w 1972 roku.

Początek kariery solowe

Twórczość solową Vangelis rozpoczął pisząc muzykę do dwóch filmów Frederica Rossifa w 1973 roku. Pierwszym oficjalnym solowym albumem Vangelisa był Earth z 1974 roku. W tym okresie Vangelis odbywał też próby z zespołem Yes, do którego jednak nie dołączył. Zaprzyjaźnił się jednak z Jonem Andersonem, wokalistą zespołu, z którym później wielokrotnie współpracował.

Po przeprowadzce do Londynu Vangelis podpisał kontrakt z RCA Records, założył własne studio (Nemo Studios) i rozpoczął nagrywanie własnych albumów elektronicznych. Razem z Jonem Andersonem wydał w latach 80. i 90. kilka albumów jako Jon & Vangelis.

Muzyka filmowa i sukces komercyjny

W 1982 roku Vangelis dostał Oscara za muzykę do filmu Rydwany ognia. W tym samym roku rozpoczął współpracę z Ridleyem Scottem, co zaowocowało stworzeniem muzyki do filmów Łowca androidów i 1492. Wyprawa do raju. Vangelis jest również autorem muzyki do wielu filmów dokumentalnych Jacques’a Cousteau.

Zasiadał w jury konkursu głównego na 44. MFF w Cannes (1991). W 1992 Francja uhonorowała go Orderem Sztuki i Literatury.

Wydana w 2001 roku Mythodea (pierwotnie napisana w roku 1993) została użyta przez NASA jako motyw marsjańskich misji kosmicznych. W roku 2004 został autorem ścieżki dźwiękowej do filmu „Aleksander”. Jest także twórcą hymnu piłkarskich mistrzostw świata, które odbyły się w 2002 roku w Korei i Japonii.

Odznaczenia

• Kawaler Orderu Sztuki i Literatury (1992)
• Kawaler Legii Honorowej (2001)
• Komandor Orderu Sztuki i Literatury (2017)

Twórczość Vangelisa

Solowe płyty studyjne

• 1972 Fais Que Ton Rêve Soit Plus Long Que La Nuit
• 1973 Earth
• 1975 Heaven and Hell
• 1976 Albedo 0.39
• 1977 Spiral
• 1978 Beaubourg
• 1979 China
• 1980 See You Later
• 1984 Soil Festivities
• 1985 Invisible Connections
• 1985 Mask
• 1988 Direct
• 1990 The City
• 1995 Voices
• 1996 Oceanic
• 1998 El Greco
• 2001 Mythodea: Music for the 2001 NASA Space Mission
• 2016 Rosetta
• 2019 Nocturne: The Piano Album
• 2021 Juno to Jupiter

Opublikowane płyty z muzyką filmową

• 1970 Sex Power
• 1973 L'Apocalypse des animaux
• 1975 Ignacio
• 1976 La Fête sauvage
• 1979 Opera Sauvage
• 1981 Chariots of Fire
• 1983 Antarctica
• 1992 1492: Conquest of Paradise – złota płyta w Polsce
• 1994 Blade Runner
• 2004 Alexander
• 2007 El Greco
• 2007 Blade Runner Trilogy
• 2008 Świadectwo (wspólnie z Robertem Jansonem)

Kompilacje solowe

• 1978 The Best of Vangelis
• 1982 To the Unknown Man
• 1985 Magic Moments
• 1989 Themes
• 1991 Greatest Hits
• 1995 Mundo Magico de Vangelis
• 1996 Portraits
• 2000 Reprise 1990–1999
• 2002 Cosmos
• 2003 Odyssey: The Definitive Collection
• 2012 The Collection

Albumy nagrane z Aphrodite’s Child

• 1968 End of the World
• 1969 It’s Five O’Clock
• 1972 666 (The Apocalypse of John,13/18)
• 1980 Best of Aphrodite’s Child
• 1995 Aphrodite’s Child's Greatest Hits
• 1996 The Complete Collection (Aphrodite’s Child)

Albumy nagrane w duecie jako Jon and Vangelis

• 1980 Short Stories
• 1981 The Friends of Mr Cairo
• 1983 Private Collection
• 1984 The Best of Jon and Vangelis
• 1991 Page of Life
• 1994 Chronicles

Albumy nieoficjalne

• 1978 Hypothesis
• 1978 Dragon

Obydwa albumy to nagrania jam session z 1971 roku, wydane nielegalnie, bez wiedzy i zgody Vangelisa. Dobór i układ nagrań oraz ich tytuły są własną inwencją wydawcy albumów.

• 1995 Themes II (składanka)

Współpraca

• 1977 Chinese Restaurant – Krisma
• 1979 Odes – Irene Papas
• 1979 Hibernation – Krisma
• 1986 Rapsodies – Irene Papas
• 1986 Tra Due Sogni – Milva

Ważniejsza filmografia

• 1966 5.000 psemmata
• 1970 Sex Power
• 1975 Entends-tu les chiens aboyer? (Ignacio)
• 1976 La fete sauvage
• 1976 Ace Up My Sleeve
• 1979 Opera Sauvage
• 1981 Rydwany ognia (Chariots of Fire)
• 1982 Łowca androidów (Blade Runner)
• 1982 Zaginiony
• 1983 Nankyoku Monogatari (Antarctica)
• 1984 Bunt na Bounty (The Bounty)
• 1984 Sauvage et Beau
• 1989 Franciszek (Francesco)
• 1992 Gorzkie gody (Bitter Moon)
• 1992 The Plague
• 1994 1492. Wyprawa do raju
• 1995 De Nuremberg à Nuremberg
• 1996 Kawafis
• 1998 Microneurosurgery with video tapes – Spinal Space-Occupying Lesions, by dr. Stergios Tegos (Medical Publications, Konstandaras, Athens 1998)[5]
• 2004 Alexander
• 2007 El Greco
• 2008 Świadectwo