Obraz "Kompozycja w szarości i czerni nr 1" Obraz Jamesa McNeilla Whistlera "Kompozycja w szarości i czerni nr 1", znany szerzej jako "Matka Whistlera", został po raz pierwszy wystawiony 6 maja 1872 roku na 104. wystawie Królewskiej Akademii Sztuk w Londynie. Data ta oznacza jego oficjalny debiut publiczny. "Kompozycja w szarości i czerni nr 1" to obraz olejny na płótnie, stworzony przez Whistlera w 1871 roku. Jego wymiary to 144,3 x 162,4 cm, i jest uważany za jedno z najbardziej ikonicznych dzieł sztuki amerykańskiej. Obraz przedstawia matkę artysty, Annę Matildę McNeill Whistler, siedzącą profilem na krześle, ubraną w czarną suknię z białą koronkową czapką, trzymającą białą chusteczkę. Jej twarz emanuje spokojem i stoicyzmem, co wielu kojarzy się z purytańskim charakterem Ameryki. Obraz wyróżnia się minimalizmem i geometryczną kompozycją. Whistler świadomie unikał sentymentalnego portretu, kładąc nacisk na estetyczną harmonię i formalną równowagę. Użył ograniczonej palety kolorów – dominują szarości, czernie i przytłumione odcienie niebieskiego, tworząc ascetyczny, ale elegancki nastrój. W tle widoczny jest prosty pokój z zasłoną, na której znajduje się delikatny kwiatowy wzór w stylu japońskim, oraz dwa małe grafiki Whistlera na ścianie, odzwierciedlające jego zainteresowanie sztuką japońską. Obraz jest przykładem "sztuki dla sztuki", w której artysta koncentruje się na współgrze form, linii i kolorów, a nie na emocjonalnej czy narracyjnej treści. Whistler nazwał obraz "Kompozycją", aby podkreślić jego abstrakcyjny charakter, a nie tożsamość portretu, co wywołało dyskusje w wiktoriańskim społeczeństwie, które oczekiwało sentymentalnych wizerunków matek. Mimo to obraz stał się symbolem matczynej miłości i wytrwałości, często nazywanym "Wiktoriańską Moną Lisą". Wpłynął na kulturę popularną, pojawiając się w reklamach, filmach, a nawet na znaczkach pocztowych. Od 1891 roku obraz należy do państwa francuskiego i jest wystawiany w Musée d'Orsay w Paryżu, gdzie uważany jest za jedno z najsłynniejszych amerykańskich dzieł sztuki poza USA. Obraz został po raz pierwszy wystawiony w 1872 roku na wystawie Królewskiej Akademii Sztuk w Londynie jako eksponat nr 941, zatytułowany "Kompozycja w szarości i czerni: Portret matki artysty". Wystawa trwała od maja do sierpnia 1872 roku, a dokładna data otwarcia to 6 maja 1872 roku. Obraz niemal został odrzucony z powodu konserwatywnego podejścia Akademii do jego nietypowego tytułu i abstrakcyjnego podejścia, ale uratował go sprzymierzeniec Whistlera, William Boxall, ówczesny dyrektor Galerii Narodowej. Wystawa wywołała kontrowersje, ponieważ wiktoriańska publiczność uważała, że portret matki nie powinien być jedynie "kompozycją", dlatego dodano wyjaśnienie w podtytule. Ciekawostki:

• Kontekst powstania: Whistler malował swoją matkę, gdy mieszkała z nim w Londynie. Początkowo planował, że będzie stała, ale ze względu na zdrowie 67-letniej Anny została przedstawiona siedząca. Istnieje legenda, że czasami, gdy matka była zmęczona, zastępowała ją sąsiadka jako modelka.
• Skandal i wpływ: Obraz wywołał dyskusje na temat celu sztuki i stał się symbolem estetycznej filozofii Whistlera. Wpłynął na takich artystów jak Claude Debussy, który, zainspirowany Whistlerem, eksperymentował w swoich dziełach z "szarymi odcieniami".
• Znaczenie kulturowe: W 1934 roku USA wydały znaczek pocztowy z obrazem, co jeszcze bardziej ugruntowało jego status ikony amerykańskiej. Porównywany jest do takich dzieł jak "Amerykańska gotyka" czy "Mona Lisa" ze względu na natychmiastową rozpoznawalność.