Historyczne arcydzieło gotyku i baśniowy zamek

Informacje ogólne

Château de Pierrefonds to majestatyczny zamek w stylu średniowiecznym, położony w departamencie Oise, na północy Francji, niedaleko lasu Compiègne, około 80 km od Paryża. Budowla ta jest nie tylko przykładem średniowiecznej architektury militarnej, ale także symbolem romantyzmu i architektonicznej wyobraźni XIX wieku, odrestaurowanym przez słynnego architekta Eugène’a Viollet-le-Duca pod kierownictwem Napoleona III. Zamek łączy historyczną autentyczność z XIX-wiecznym ideałem średniowiecznego zamku, co czyni go jednym z najbardziej ikonicznych zamków Francji.

Styl architektoniczny

Styl architektoniczny Château de Pierrefonds to synteza średniowiecznego gotyku i renesansu, przekształcona w XIX wieku w duchu romantyzmu przez architekta Eugène’a Viollet-le-Duca. Pierwotnie zbudowany w XIV wieku zamek odzwierciedlał gotycką architekturę militarną z elementami obronnymi, takimi jak wieże, mury obronne i most zwodzony. Jednak renowacja Viollet-le-Duca (1857–1885) dodała romantyczną interpretację średniowiecznej architektury, wprowadzając elementy dekoracyjne, które łączą gotyckie ostrołuki, witraże i rzeźby z detalami inspirowanymi renesansem, takimi jak bogate wnętrza i motywy heraldyczne. Wnętrza, takie jak sala Salle des Preuses, zawierają również wczesne elementy stylu Art Nouveau, charakterystyczne dla twórczego podejścia Viollet-le-Duca. Zamek jest zatem unikalnym połączeniem neogotyku i romantyzmu, odzwierciedlającym zarówno historyczną, jak i wyobrażoną średniowieczną estetykę.

Fakty historyczne

Pierwotna budowa (XII–XIV w.)

Pierwszy zamek w tym miejscu został zbudowany w XII wieku pod zarządem rodu Nivelon, należącego do hrabstwa Valois. W 1392 roku król Karol VI przekazał hrabstwo Valois swojemu bratu Ludwikowi Orleańskiemu (Louis I, Duke of Orléans), który w latach 1393–1407 wzniósł nowy, okazały zamek. Zaprojektował go nadworny architekt Jean le Noir, a zamek służył jako strategiczna twierdza do kontroli szlaków handlowych między Burgundią a Flandrią, kontrolowanych przez rywali rodu Orleańskiego – książąt Burgundii.

Zniszczenie (1617)

Na początku XVII wieku, za panowania Ludwika XIII, zamek należał do François-Annibala d’Estrées, który przyłączył się do powstania przeciwko królowi. Kardynał Richelieu rozkazał zburzyć zamek, aby uniemożliwić jego użycie jako schronienia dla buntowników. Całkowite zniszczenie okazało się jednak niemożliwe ze względu na ogrom prac, i zamek pozostał w ruinie przez ponad dwa wieki.

Epoka romantyzmu i Napoleon I

Ruch romantyzmu XIX wieku ożywił zainteresowanie średniowieczną architekturą. W 1810 roku Napoleon I nabył ruiny zamku za mniej niż 3000 franków. W 1832 roku król Ludwik Filip (Louis-Philippe) zorganizował w zamku bankiet z okazji ślubu swojej córki z królem Belgii Leopoldem I, zwracając uwagę na ruiny jako romantyczny symbol. Przedstawiali je artyści, w tym Jean-Baptiste-Camille Corot.

Restauracja pod kierownictwem Napoleona III (1857–1885)

W 1850 roku przyszły cesarz Napoleon III odwiedził ruiny i w 1857 roku zlecił Eugène’owi Viollet-le-Ducowi ich restaurację. Początkowo planowano częściową renowację, zachowując „malownicze ruiny”, ale w 1861 roku Napoleon III zdecydował się przekształcić zamek w luksusową rezydencję cesarską. Viollet-le-Duc nie tylko odrestaurował zamek, ale stworzył idealizowaną średniowieczną twierdzę, łącząc elementy gotyku i renesansu. Sam pisał, że restauracja oznacza „stworzenie doskonałej formy, która być może nigdy nie istniała”. Prace trwały do 1885 roku, ale nie zostały ukończone z powodu braku funduszy, pozostawiając wykończenie wnętrz niedokończonym. Projekt kosztował ponad 5 milionów franków, z czego 75% pokrył Napoleon III z osobistych środków.

Ważne postaci

• Ludwik Orleański (1372–1407): Przedstawiciel królewskiej dynastii Orleańskiej, który wzniósł zamek jako symbol władzy i prestiżu. Pod jego kierownictwem zamek stał się jedną z najważniejszych średniowiecznych twierdz.

• Eugène Viollet-le-Duc (1814–1879): Słynny architekt, który odrestaurował nie tylko Château de Pierrefonds, ale także pracował przy takich projektach jak Notre-Dame de Paris i twierdza Carcassonne. Jego twórcze podejście budziło kontrowersje – jedni uważali jego prace za „teatralną dekorację”, inni podziwiali jego wyobraźnię i mistrzostwo.

• Napoleon III (1808–1873): Cesarz Francji, którego wizja przekształciła ruiny w luksusową rezydencję. Jego decyzja i wsparcie finansowe uczyniły zamek arcydziełem architektury XIX wieku.

• Prosper Mérimée: Pisarz i inspektor zabytków, który polecił Viollet-le-Duca jako kierownika projektu restauracji.

• Cesarzowa Eugénie: Uważa się, że wpłynęła na wybór Napoleona III, by odrestaurować właśnie ten zamek, a nie Château de Lavardin, stosując sprytny trik (zapisując „Pierrefonds” na obu losach loteryjnych).

Ciekawostki współczesne

Château de Pierrefonds stało się ulubionym miejscem kręcenia filmów i seriali dzięki swojemu baśniowemu wyglądowi.

• „Piękna i Bestia” (La Belle et la Bête, 1946): Zamek służył jako magiczna rezydencja Bestii, gdzie Jean Cocteau wykorzystał jego gotyckie i renesansowe elementy, by stworzyć surrealistyczną i poetycką atmosferę. Choć główne zdjęcia realizowano w Château de Raray, niektóre sceny kręcono w Pierrefonds, by podkreślić mistyczną aurę zamku.

• „Orzeł o dwóch głowach” (L'Aigle à deux têtes, 1948): W tym filmie, opartym na sztuce Cocteau, Château de Pierrefonds było główną lokalizacją, przedstawiając pałac fikcyjnego królestwa. Film, w którym główne role zagrali Jean Marais i Edwige Feuillère, opowiada tragiczną historię miłosną między królową a zabójcą, a architektura zamku podkreślała dramatyczną i symboliczną atmosferę opowieści.

• Zamek służył jako Camelot w serialu BBC Merlin (2008–2012), a także był wykorzystywany w filmach The Man in the Iron Mask (1998), The Messenger: The Story of Joan of Arc (1999), Les Visiteurs (1993), Highlander: The Series oraz Versailles (2017). Jego wizerunek inspirował także baśniowe zamki Walta Disneya, takie jak w Śpiącej królewnie i Kopciuszku.
  Dziś zamek jest zarządzany przez Narodowe Centrum Zabytków Francji (Centre des Monuments Nationaux) i jest otwarty dla zwiedzających jako ważny historyczny obiekt muzealny. Przyciąga tysiące turystów, którzy podziwiają jego architekturę, bogate wnętrza i otaczający krajobraz lasu Compiègne.
  Wnętrza zamku nie zostały w pełni ukończone, ponieważ z powodu braku funduszy wiele pomieszczeń pozostało bez mebli i dekoracji zaplanowanych przez Viollet-le-Duca. Jednak to nadaje zamkowi wyjątkowy urok, łączący średniowieczną i XIX-wieczną estetykę.
  Zamek słynie z kolorowych wnętrz, w tym sali Salle des Preuses, w której znajduje się monumentalny kominek z posągami dziewięciu „wojowniczek”, których przywódczyni, Semiramida, przypomina cesarzową Eugénie. Pomieszczenia zdobią motywy heraldyczne, fantastyczne zwierzęta i elementy stylu Art Nouveau.
  Zwiedzający mogą eksplorować zamek, oglądając jego wspaniałe sale, kaplicę i piwnice, w których eksponowane są historyczne artefakty oraz model Wystawy Światowej w Paryżu z 1878 roku. Dla dzieci przygotowano specjalną książeczkę, zachęcającą do „polowania” na wizerunki zwierząt w zamku, co czyni wizytę interaktywną.

Informacje praktyczne

• Lokalizacja: Pierrefonds, departament Oise, region Hauts-de-France, Francja.

• Godziny otwarcia: Od maja do początku września: 9:30–18:00; od września do kwietnia: 10:00–17:30. Zamknięte 1 stycznia, 1 maja i 25 grudnia.

• Jak dojechać: Z Paryża pociągiem z Gare du Nord do Compiègne (około 1 godziny), następnie taksówką lub autobusem (linie 27 lub 27-28) do Pierrefonds (20 minut). Samochodem przez autostrady A1 lub N2 z Paryża (około 1 godziny). Ta wskazówka może być przydatna dla wszystkich, którzy są w Paryżu i chcą odwiedzić coś w pobliżu.

• Opłata za wstęp: Dorośli ~€6.50, dzieci do 18 lat za darmo, grupy ~€5.30. Możliwe jest zakupienie biletów kombinowanych z innymi zabytkami regionu, np. Cité Internationale de la Langue Française w Villers-Cotterêts.
  
  Zapraszamy do odkrywania fantastycznie pięknej historii Europy!